برای برنامه موج که به واقع بزرگترین و مهمترین پروژه نظامی در تاریخ کشور به حساب می آید، 120 مرکز دانشگاهی و حدود یکهزار متخصص که بیش از یکصد نفر آنها در مرتبه علمی دکترا بودند با مدیریت نیروی دریایی ارتش با یکدیگر همکاری کرده که پس از کارخانجات نیروی دریایی، دانشگاه دریایی امام خمینی(ره) و وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح، بیشترین سهم را دارند.
در مجموع بالای 100 تخصص مختلف در ساخت این ناوشکن به کاررفته است، از جمله تخصص‌هایی در رابطه با مکانیک، رادار، الکترونیک، سونار، برق، مخابرات و کنترل.
 
در تمام نقاط کشور از همه کارخانه های صنعتی که می توانستند در ساخت جماران به کار بیایند استفاده و هر بخش از جماران در جایی که بهتر بود ساخته شد. چون ساخت ناوهای کلاس موج، پروژه ای ملی بود از همه توان صنعتی و علمی کشور استفاده گردید. تمام سامانه های راداری جماران، سامانه های تسلیحاتی ناوشکن، بدنه، روسازه، دستگاه های مخابراتی، جنگ الکترونیک، رمز کننده و شنود ساخت داخل است.
ناخدا غلامزاده در جایی گفته اند که: وقتی خارجی ها قطعات و دستگاه های الکترونیکی را می فروشند، داخلش نقاط ضعفی می گذارند برای روز مبادا تا بتوانند در صورت مقابله نظامی از آن نقطه ضربه بزنند. ما در مطالعاتمان همه این ضعف ها را شناسایی کردیم و خودمان را ارتقاء داده و تقویت کردیم.
همانطور که می دانیم، تولید قطعاتی که در بازار موجود می باشد منطقاً کار صحیحی نیست و سازندگان جماران، اگر وسیله ای در بازار موجود بود که نیاز پروژه را رفع می کرد برای خرید آن اقدام نمودند، اما قطعات تحریمی یا گران و آنچه را به ما نمی دادند، اقدام به ساخت و تولید آن در داخل شد.
هر چند موتور این ناو از فرانسه خریداری شده اما واضح است که موتور به تنهایی کارایی ندارد و جعبه دنده و شفت(محور) آن را در داخل، طراحی نموده و ساختند.
در واقع شاید فرانسه اگر می فهمید موتور خریداری شده قرار است در ناو جنگی ساخت ایران به کار گرفته شود هرگز آن را نمی فروخت. موتوری تأمین شد که بتواند نیاز جماران را برآورده کند اما تطبیق این موتور با جماران نیاز به جعبه دنده و محور داشت که این موارد در داخل کشور ساخته ساخته شد.



داستان از این قرار بود که تا سال 1380 و با اتمام ساخت بدنه، ناو آماده نصب سایر سامانه ها و زیرسامانه ها گردید. پس از سرباز زدن آلمان از تحویل موتور سفارش داده شده، فرانسه پس از 3 سال تأخیر، موتور ناو را بدون جعبه دنده و محور آن تحویل داد که سبب شد متخصصان داخلی در صنایع حدید و فولاد آلیاژی وزارت دفاع، برای نخستین بار در کشور محور مورد نیاز را با طول 26 متر بسازند. اما جالب است بدانید طراحی و تولید شفت و گیربکس برای موتوری با این ابعاد و میزان گشتاور انتقالی، فناوری بسیار بالایی می طلبید، چه در زمینه محاسبه حالات متفاوت کارکردی و محاسبه کمیات فیزیکی و چه ساخت آلیاژ مربوطه برای تحمل این شرایط برای مدت های طولانی و تمام طراحی های مهندسی برای جانمایی تجهیزات سامانه پیشرانه و انتقال توان؛ هنوز هم برخی باور ندارند که این دو بخش توسط متخصصان داخلی ساخته شده و اساساً دانش آن در کشور موجود است و ایران به جمع 3 یا 4 کشور دارنده این فناوری پیوست.
اما نکته اینجاست که حتی اگر خود جعبه دنده و محور نیز علاوه بر موتور تهیه می شد، بدون محاسبات لازم و بسیار تخصصی، قابل تطبیق بر روی جماران نبود و اینجا اوج هنر متخصصان داخلی در پروژه موج، یعنی مهندسی سیستم(سامانه) است که به معنی استفاده از امکانات و ابزار به بهترین شکل است. در واقع از وسائلی که عادی بودند و حساسیت ویژه ای نداشتند، استفاده ای شد که کسی باور نمی کند. قطعاتی هم که از خارج خریداری شدند، به طور کامل مورد شناسایی قرار گرفته، مهندسی معکوس و بومی سازی شده به طوری که کارایی آنها بهتر گردید.
ناخدا غلامزاده می گوید: هیچ کدام از شرکت های خودرورسازی وقتی می خواهند خودرو تولید کنند نمی روند چرخ یا سامانه احتراق را دوباره اختراع کنند و اینها نکات کلی است که دنیا از آن عبور کرده و اهمیتی ندارد. ما هم هیچ چیزی را از صفر شروع نکردیم. از آنچه بود استفاده کردیم و آنچه را به ما نمی دادند را تولید کردیم. از کتاب ها و پایان نامه ها و دستاوردهای داخلی و خارجی استفاده کردیم و خودمان جماران را ساختیم. اینکه این کار را دست کم بگیریم شبیه این است که کسی درباره یک شاهکار ادبی بگوید «اینکه کار خاصی انجام نداده، تمام کلماتی که در این کتاب هست تکراری است؛ نویسنده هیچ لغت خاصی در این کتاب نیاورده که به آن بگوییم شاهکار». البته که کلمات تکراری اند اما هنر نویسنده، نحوه چینش آنها در کنار هم است که حاصل ایده و فکر و نبوغ او است. در جماران هم در بخش هایی که می گویند خارجی است این اتفاق افتاده.
به گزارش مشرق، در مرحله مطالعات، تمام ناوهای هم کلاس با جماران مورد مطالعه قرار گرفتند و همه جزئیات آنها چندین ماه مورد بررسی بودند و نقاط قوت و ضعف آنها شناسایی شد و جماران طوری ساخته شد که از آنها کم نداشته باشد و حتی برتر از ناوهای هم رده خودش باشد.

ناوشکن جماران


به گفته ناخدا غلامزاده، ناو چیزی نیست که بشود مخفی اش کرد اگر بگوئیم فلان قابلیت را دارد و در عمل نداشته باشد ، همه می فهمند و جماران همزمان می تواند چند هدف متحرک هوایی، چند هدف متحرک دریایی، چند هدف متحرک زیرسطحی و اهداف روی خشکی دشمن را مورد حمله قرار دهد.
با در نظر گرفتن تمامی هزینه های مختلفی که برای تولید داخلی و مقابله با تحریم و حفاظت اطلاعات و تولید دانش انجام شده است، قیمت تمام شده جماران در مقایسه با ناوهای هم کلاس خود یا حتی ناوهای کوچک تر، بسیار پایین تر است و در واقع همه هزینه های آن، یک پنجم قیمت یک ناو شده است. ضمن اینکه حتی اگر قیمتش بیشتر از این هم می شد اهمیتی نداشت چرا که آثار مفید تولید ناوشکن در کشور قابل انکار نیست. صنایع کشور برای این پروژه فعال شدند دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی به کار گرفته و اشتغال ایجاد و در آخر هم به ملت اعتماد نفس و غرور ملی داده شد؛ چیزی که با خرید ناوشکن ایجاد نمی شود.
گفتنی است این ناوشکن با صرف هزینه 50 میلیون دلار ساخته شده است.



نکته دیگری که در ساخت این ناوشکن وجود دارد این است که مشخصات فنی و توانایی هایش فقط بر فرماندهان داخلی آشکار است سازنده، کشور دیگری نیست که در مواقع حساس بداند چطور به این ناو ضربه بزند و عملاً با یک کشتی ناشناخته مواجه می شود که جز تجهیزاتی که روی آن قرار دارد چیز دیگری از آن نمی داند.
این اولین تجربه کشور در ساخت شناوری در این رده است، اما آخرین آن نیست. همزمان در نقاط مختلف کشور، پروژه های دیگری در حال اجرا است که بهتر و برتر از جماران خواهند بود و در زمان کوتاه تر و با هزینه کمتری ساخته خواهند شد. هم اکنون ناوشکن موج2 با نام «ولایت» در مرحله نصب تجهیزات است و خبرها حاکی از آن است که در سال آینده تحویل داده خواهد شد.
به گزارش مشرق، ناوشکن ولایت، هم اکنون در مرحله یکپارچه سازی (Integration) سامانه های سلاح و الکترونیکی شناور بوده و دارای تفاوت هایی با جماران می باشد.
با توجه به شرایط تحریم و عدم امکان استفاده از امکانات خارجی برای ساخت ناو، نیروهای متخصص مجبور بودند در شرایط آب و هوایی مختلف کار کنند و مثلاً جوشکار با زبان روزه و در گرمای تابستان در طبقه پایین جماران کار خود را به انجام می رساند، در شرایطی که به بدنه ناو نمی شد از شدت گرما دست زد. طبق مصاحبه های انجام شده از مسئولان پروژه، دمای داخل ناو گاهی به 70 درجه سانتی گراد هم می رسید اما افراد درگیر در پروژه معتقد بودند «کار نباید متوقف شود».

به گزارش مشرق، بلافاصله پس از ساخت جماران، کشورهایی که کوچک ترین قطعات مهم را به ایران نمی فروختند، پیشنهاد فروش ناوشکن دادند. البته در طول سالهای پس از جنگ، همیشه به همین ترتیب بوده است. مسئولان پروژه موج معتقدند که کشورهای خارجی می خواهند کاری کنند که ما دانش تولید ناو را بدست نیاوریم و حتی با قیمت کمتری آنچه را که خودمان تولید کرده ایم، به ما بفروشند تا دیگر تولید نکنیم، سراغ تولید مدلهای پیشرفته اش نرویم، به فکر تولید دانش نباشیم. اما امروزه دانش تولید ناوشکن در مراکز تحقیقاتی و دانشگاه های ما نهادینه شده و هسته طراحی با شناخت متخصصان مختلف در تمام کشور کار طراحی و تولید را بین افراد مختلف تقسیم نمود. هم به دلایل امنیتی و هم برای استفاده از همه توان کشور، کار متمرکز انجام نشد. مثلاً سازه فولادی ناوشکن به بلوک های مختلف تقسیم شده و بعد از طراحی و ساخت هر بخش در نقطه ای از کشور، به محل مونتاژ کل ناو منتقل می شد. برخلاف الگوی مرسوم که ابتدا تیرک اصلی کشتی سوار شده و سپس تیرک های افقی و عمودی به آن متصل شده و در نهایت ورق کاری صورت می گیرد، سازه به 29 بلوک مجزا تقسیم شد، 5 بلوک در خود کارخانجات نیروی دریایی و بقیه در بخش های دیگر کشور و حتی توسط بخش خصوصی ساخته شد و پس از انتقال به بندرعباس، مطابق طرح، به یکدیگر متصل گردیدند.
یک میلیون و چهار صد هزار قطعه در جماران استفاده شد که اگر بین جمعیت کشور در نظر گرفته شود تقریباً هر 54 نفر یک قطعه از جماران را ساخته اند.
یک نکته مهم، ساخت آلیاژ بدنه و جنس موادی که بتوانند در شرایط مختلف در دریا مقاومت کنند بوده است. مرور گفته یکی از متخصصان امر، جالب توجه است: «نمی دانستیم باید از چه آلیاژی استفاده کنیم اما فرمول را تولید کردیم و حالا از این آلیاژ در قسمت های مختلف صنعتی استفاده می شود».



بخش رویی جماران و بخش درونی که سازه ناو است از دو نوع فلز متفاوت ساخته شده اند که یکی از حساس‌ترین مراحل ساخت ناوشکن جماران اتصال این دو بخش بوده است، در ابتدا اتصال این دو بخش به علت عدم اتصال فولاد و آلومینیوم امکانپذیر نبوده، اما با مطالعاتی که از مدت ‌ها قبل توسط کارشناسان و متخصصان جهاد خودکفایی نیروی دریایی انجام گردیده بود، یک فناوری جدید برای اتصال فولاد و آلومینیوم در ساخت ناوشکن به‌کار رفت که تا آن روز این فناوری در کشور ما در هیچ یک از صنایع به کار نرفته بود و به واقع می‌توان گفت که جماران نمونه بارزی از خودکفایی و فناوری بومی است و اتصال روسازه آلومینیومی به بدنه فولادی باعث ایجاد یک فناوری جدید در کشور شد. علاوه بر این ساخت دیواره ‌های موجدار که در این کشتی استفاده شده است، برای اولین بار در کشور تمام فناوری ساخت این دیواره‌ها فراهم شد.

منبع : مشرق نیوز